Ponieważ nigdy wcześniej nie było lekcji religii prowadzonych w szkołach specjalnych, do tych szkół a w tym także do tzw. „szkół życia", katechezę dopiero wprowadzono. Doczekała się ona również własnej podstawy programowej. Pojawia się coraz więcej opracowań metodyczno - merytorycznych dotyczących pracy z uczniami z lekką, umiarkowaną i znaczną niepełnosprawnością intelektualną. Brak natomiast pomocy do pracy z osobami z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim. Są oni także objęci obowiązkiem szkolnym, który realizują - w zależności od poziomu swego funkcjonowania - w różnego typu placówkach leczniczych, opiekuńczych i oświatowych. Nie uczestniczą co prawda w typowych zajęciach edukacyjnych, ale w zajęciach rewalidacyjno - wychowawczych. Obowiązek szkolny mogą spełniać do 25 lat.

Wątpliwości w zakresie prawa do sakramentów:

Wychowanie religijne osób głęboko upośledzonych, jak pokazuje praktyka, to trudny problem do rozwiązania i bardzo złożony. Nie ma uregulowań prawnych dotyczących prowadzenia katechezy dla uczestników zajęć rewalidacyjno - wychowawczych. Poza tym istnieją osobiste zahamowania tych, od których zależy prowadzenie zajęć. Niektórzy są mocno przeświadczeni, że nie ma potrzeby, by osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną (przez laików często postrzegane jako bezkontaktowe) musiały czynnie uczestniczyć w życiu Kościoła.

Bóg w swą ekonomię zbawienia wkalkulował te osoby razem z ich dysfunkcjami. Sam powiedział: „Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie" - wszystkim dzieciom. Powiedział również: „Bierzcie i jedzcie z tego WSZYSCY" (a nie tylko Ci, którzy spełnią określone warunki ustanowione przez ludzi). Jest to zaproszenie i jednocześnie zobowiązanie do pomocy w realizacji tego zaproszenia, skierowane do tych, którzy mogą być pośrednikami w spotkaniu z Bogiem: rodziców, duszpasterzy, katechetów, nauczycieli. To rodzice są przede wszystkim odpowiedzialni za przygotowanie dziecka do Komunii Świętej. Jednak w wypełnieniu tej powinności potrzebują oni wsparcia i rady, której udzielić im powinni: kapłani, katecheci, parafia i szkoła. Gdyby jakaś osoba nie znalazła miejsca u stołu Słowa Bożego i u stołu Chleba Bożego, to gdzie znalazłoby się dla niej miejsce?

Udzielanie sakramentów inicjacji chrześcijańskiej i Sakramentu Pokuty osobie dotkniętej głębokim upośledzeniem jest sprawą niezmiernej wagi. Jednak wobec pozornej bierności ludzi głęboko upośledzonych, ich całkowitej lub prawie całkowitej niezdolności wysławiania się, dokonywania wyborów, rodzi się pytanie czy mamy prawo dawać im - w pewien sposób nawet narzucać - naszą wiarę, a zwłaszcza Sakramenty Kościoła? Rozwiać tego typu wątpliwości może najbliższe otoczenie dziecka czy osoby dorosłej upośledzonej umysłowo.

Otóż jeśli rodzina, czy opiekunowie danej osoby szczerze uważają, że dobra tej osobie tu na ziemi i na wieczność, nie można zapewnić lepiej, niż przez inicjację religijną, to czy prośba o Chrzest, Bierzmowanie i Eucharystię dla tej osoby, będzie nadużyciem naszych uprawnień? Raczej trzeba by mówić o winie, gdyby najbliższe środowisko okazało ignorancję i pozbawiło osobę niepełnosprawną dostępu do źródła Życia Wiecznego. Trzeba wykorzystać wszelkie możliwości, aby osoba z jakimkolwiek stopniem upośledzenia umysłowego, która została powierzona naszej opiece, mogła poznać miłość, jaką kocha ją Bóg i mieć najpełniejszy udział w życiu Bożym.

Wśród uczniów z głębszym upośledzeniem będą tacy, którzy wszystkie treści w mniejszym lub większym stopniu przyswoją i nikt nie będzie miał wątpliwości, by dopuścić ich do przyjęcia sakramentów. Będą jednak i tacy, którzy nie wyjdą poza realizację elementarnych treści etapu wstępnego. Ci uczniowie funkcjonować będą nadal tylko w wierze rodziców. Takie funkcjonowanie nie stanowi absolutnie żadnej przeszkody w dopuszczeniu ich do przyjęcia sakramentów Pojednania i Eucharystii, a później - Bierzmowania. Dziecko rodzica wierzącego, jeśli samo nie jest w stanie w pełni świadomie funkcjonować, przyjmuje sakramenty w jego wierze. Taka sytuacja stanowi jednak dla katechety dodatkowe zadanie. Skoro bowiem dziecko ma przyjąć sakrament w wierze rodziców, oznacza to, że rodzice przyjmują na siebie pewne obowiązki związane z przygotowaniem do sakramentów, a obowiązki te wymagają między innymi pogłębienia ich wiary. Katecheta jest zatem zobowiązany pomóc im w tym. Musi więc znaleźć czas również na bezpośrednią pracę z rodzicami dziecka.

Cele katechezy specjalnej:

Celem katechezy specjalnej jest osiągnięcie przez wychowanków możliwie optymalnego stopnia dojrzałości ich wiary i doprowadzenie do pełnego uczestnictwa w życiu liturgicznym i sakramentalnym Kościoła. Tak określony ogólny cel wychowania religijnego koresponduje ściśle z celem rewalidacji osób niepełnosprawnych, którego istotą jest przygotowanie osoby niepełnosprawnej do życia, w którym będzie pełnić role zgodnie ze swoimi potrzebami, możliwościami, zainteresowaniami i oczekiwaniami otoczenia społecznego.

Nie rezygnując z podejmowania w ramach katechizacji specjalnej z podejmowania działań zmierzających do podnoszenia ogólnej sprawności psychofizycznej osób głębiej upośledzonych umysłowo, należy mieć świadomość ograniczonych możliwości tego oddziaływania. Ale obowiązkiem katechety i wszystkich osób prowadzących duszpasterstwo specjalnej troski, jest współdziałanie z placówkami świeckimi. Główny jednak nacisk położony być musi na dążenie do optymalnego rozwoju duchowego dziecka czy dorosłego upośledzonego umysłowo. Rzecz jasna, że realizacja wszystkich celów oddziaływania rewalidacyjnego (rozwoju fizycznego, intelektualnego, emocjonalnego, społecznego) jest ze sobą ściśle powiązana. Trudno bowiem rozdzielić na przykład rozwój społeczny od emocjonalnego czy duchowego.

Celem katechezy specjalnej jest także oddziaływanie na środowisko, przede wszystkim to najbliższe. Wychowanie religijne ma swoje zasadnicze oparcie w wychowaniu domowym. Dzieci przyjmują Sakramenty Pokuty i Eucharystii w wierze rodziców. Spotkania katechetyczne odbywają się raz czy dwa razy w tygodniu. Faktycznie więc katecheza specjalna spełnia bardziej rolę stymulującą, pomocniczą, ukierunkowaną czy wreszcie kontrolną w odniesieniu do katechezy domowej. Bez tej swoistej „bazy" oddziaływanie katechety raczej rzadkie i krótkie będzie oddziaływaniem nieefektywnym. Praca katechety musi więc przebiegać na dwóch płaszczyznach - w relacji: katecheta - dzieci oraz w relacji: katecheta - rodzice. Kontaktując się z rodzicami, trzeba wiedzieć, że każdy z nich niesie ze sobą bagaż indywidualnych, nieraz nawet gorzkich doświadczeń. Nauczyciel często nie jest postrzegany jako ich sprzymierzeniec, ale jako urzędnik, z którym trzeba mieć kontakt z racji pobytu dziecka w placówce. Dlatego trzeba najpierw próbować zdobyć ich zaufanie.