Aby rozpocząć z dzieckiem autystycznym pracę dydaktyczną w formie adekwatnej do jego możliwości rozwojowych należy stworzyć wokół niego takie otoczenie, które pozwoli wyeliminować szereg bodźców zakłócających proces percepcji. Wspomniano już, że przestrzeń fizyczna, w której jest realizowana katecheza powinna być stała. Stałe winny być także elementy rozpoczynające modlitwę, np. znak krzyża, ustawienie zapalonej świecy, krzyża, figury Chrystusa Zmartwychwstałego, ikony, itp., Te elementy pozwolą dziecku na skupienie i utrzymanie uwagi, są punktem odniesienia dalszych wydarzeń w czasie katechezy, co można przyrównać do roli, jaką pełni nagłówek w tekście prasowym (wiemy, o czym będziemy czytać dalej). Takie stałe elementy tworzą punkt odniesienia porządkujący doznania ze świata zewnętrznego.

Budowanie wspólnoty z innymi trzeba rozpocząć od indywidualnego kontaktu katechety z dzieckiem. Dokonuje się to poprzez stopniowe wdrażanie umiejętności podawania dłoni, utrzymywania uścisku czy utrzymywania kontaktu wzrokowego. Często jest to praca długotrwała, gdyż na ogół towarzyszy jej niechęć dzieci autystycznych wywołana różnego rodzaju nadwrażliwościami i dążeniem do izolacji społecznej. Wdrożeniu do działania (choć jeszcze nie współdziałania) w grupie sprzyja proponowanie wykonywania zadań dostarczających przyjemnych dla dziecka bodźców. W tym celu można wykorzystać ulubione czynności ucznia. Należy jednak zadbać o to, aby atrakcyjne czynności nie stały się celem samym w sobie - łatwym zapełnieniem czasu katechezy. Ich zadanie polega na tym, aby uwypuklały jej sens, prowadziły do przekazania treści w sposób dostępny uczniom, angażujący aktywny kanał zmysłowy. Indywidualne działania powinny scalać się w ramach katechezy (np. kolorowanie postaci do żłobka betlejemskiego) w pewną całość, podkreślającą wynik działania we wspólnocie i jej komplementarność.

Gdy chodzi o tworzenie wspólnoty modlitewnej jednym z możliwych „małych kroków" jest przydzielenie każdemu uczestnikowi grupy (także katechecie, opiekunowi) jakiejś funkcji, która będzie jednoznaczna. Przykładem takiego wdrażania do wspólnoty jest modlitwa intencyjna, podczas której najmniej sprawni uczniowie mogą być przygotowywani do wyjmowania karteczek z zapisanymi intencjami i do przekazywania ich sprawniejszym kolegom lub pedagogom w celu ich głośnego odczytania. Inną prostą formą modlitwy opartą na prostej aktywności jest „żywy różaniec". Wszyscy uczestnicy tworzą różaniec trzymając się za ręce. Ten różaniec może przybrać kształt bardzo konkretny, namacalny za pomocą linki i nawleczonych na nią paciorków - kół z masy papierowej. Pozwoli on na zobrazowanie zależności osób tworzących grupę poprzez proste ćwiczenie: ruch jednej z osób (np. próba odejścia) pociąga za sobą ruch pozostałych; podobnie brak jednej z osób powoduje destabilizację pozostałych.

Formą modlitwy może być adoracja krzyża polegająca na dotknięciu go, bądź ucałowaniu, radosna procesja wokół figury Chrystusa Zmartwychwstałego, jak i „pielgrzymka" do pobliskiego kościoła, czy ustrojenie figury Matki Bożej, przy której sprawniejsi uczestnicy grupy odmówią litanię loretańską, zaś mniej sprawni wysłuchają jej lub ułożą puzzle obrazujące treść litanii. Różnorodność form modlitwy powinna pozwalać każdemu uczniowi na odnalezienie możliwej aktywności, a jednocześnie sprzyjać jej rozwojowi. Trzeba pamiętać, że relacja z Bogiem dziecka autystycznego kształtuje się w oparciu o relację z katechetą, z kapłanem w czasie Eucharystii. Dopiero te relacje są stopniowo przenoszone, przemodelowywane na relację z niewidzialnym Bogiem, którego ludzie ci wskazują swoją postawą. Rozwój i podtrzymywanie zdolności do modlitwy opiera się na współpracy rodziców z katechetą i ich czynnym zaangażowaniu w modlitwę rodzinną.

Świat wewnętrzny autystyków:

Autystycy posiadają bardzo bogaty świat wewnętrzny, dlatego swoje spotkania z Bogiem przeżywają często o wiele głębiej niż ich rówieśnicy. Każde dziecko autystyczne jest odrębnym „światem" i przeżywa inne problemy Największą trudnością w ich życiu jest to, iż są uważane przez społeczeństwo, w tym często także przez rodziców, za głęboko upośledzone. Dlatego tak ważna jest formacja duchowa osób autystycznych, gdyż stanowi ona często jedyne oparcie w życiu. Pan Bóg staje się dla nich jedynym przyjacielem, pocieszycielem i partnerem rozmów w ich, często bardzo samotnym życiu.

Jaka jest ich świadomość religijna, świadomość grzechu?

Jest to największy problem w katechezie dzieci autystycznych. Można mieć pewność, że chwalą Boga samym swoim istnieniem, nawet, jeśli nie potrafią uzewnętrzniać tego, co przeżywają. Świadomość religijna najpewniej kształtuje się w warunkach naturalnych dnia codziennego: przez modlitwę wraz z rodzicami, przez uczestniczenie we Mszy św. obchodzenie świąt w gronie rodziny itp. Katecheza w tym pomaga. Bardzo często nie uda się rozróżnić, które niepożądane zachowania dziecka wynikają z choroby, a które z jego wolnej woli. Trzeba jednak kształtować w dziecku umiejętność przynajmniej minimalnego rozróżniania dobra od zła.

1 Autyzm jako zespół chorobowy, po raz pierwszy wyodrębnił, w 1943 roku, amerykański psychiatra Leo Kanner. Historia autyzmu jest więc stosunkowo krótka. W 1944 r. autyzm został ponownie opisany przez austriackiego pediatrę, Hansa Aspergera. Opisał on zespół zaburzeń podobnych do autystycznych, określił je jako autystyczną psychopatię. Odtąd mówi się o zespole Aspergera. Dzieci, u których występuje zespół Aspergera, manifestują wiele zachowań bardzo podobnych do reakcji dziecka autystycznego. Dlatego niektórzy wyrażają pogląd, że zespół Aspergera jest lżejszym wariantem autyzmu Kannera. Inni stoją na stanowisku, że są to dwa różne zespoły zaburzeń. Najnowsze badania dowodzą jednak, że zaburzenie Aspergera jest dużo częstszym niż klasyczny autyzm, występuje bowiem u 20-25 dzieci na 10000, podczas gdy autyzm u 4 dzieci na 10000. Autystycy często cierpią z powodu różnorodnych skomplikowanych problemów zdrowotnych. Należą do nich: zakłócenia procesów sensorycznych, alergie pokarmowe, problemy żołądkowo-jelitowe, niekontrolowane stereotypowe zachowania, padaczka, zaburzenia uwagi, zaburzenia w zachowaniu (np nadpobudliwość).