Istota niepełnosprawności intelektualnej
Za osobę z niepełnosprawnością uważa się taką, która z powodu urazu, choroby lub wady wrodzonej ma poważne trudności albo nie jest zdolna wykonywać czynności, które osoba w tym samym wieku, rozwijająca się bez zaburzeń jest zdolna wykonać.
Różnego rodzaju niepełnosprawności można ująć w trzech kategoriach:
-
niepełnosprawność fizyczna,
-
niepełnosprawność umysłowa,
-
niedostosowanie społeczne.
Ten podział jest bardzo prosty, ale nieścisły, gdyż opiera się na oddzieleniu zjawisk fizycznych, psychicznych i społecznych. Jest to praktycznie niemożliwe, gdyż człowiek jest jednością bio - psycho - społeczną. Funkcje te stanowią nierozerwalną jedność każdej osoby. Niesłyszenie czy niewidzenie (głuchota, ślepota) ma związek nie tylko ze sferą fizyczną ale też psychiczną, a tym samym społeczną. Niepełnosprawność ma wpływ na całość zachowania człowieka.
Rozmiary zjawiska:
Z „Raportu o sytuacji polskich rodzin" z 1998 r.. dowiadujemy się, że na przestrzeni ostatnich 8 lat wzrosła liczba osób niepełnosprawnych w naszym kraju z 12,8% do 17,5%. W 1997r. w Polsce było 3,9 mln rodzin w których mieszkały osoby z niemełnosprawnością. W Raporcie podano populację dzieci i młodzieży niepełnosprawnej:
-
Niepełnosprawnej ruchowo 50 0000;
-
Dzieci głuche i niedosłyszące 7 000;
-
Dzieci niewidome 2000;
-
Dzieci z porażeniem mózgowym 20 000;
-
Upośledzone umysłowo w stopniu lekkim 250 000;
-
Upośledzone umysłowo w stopniu głębszym i głębokim 80 000
Jak wykazały dane spisu powszechnego z 2002 r. prawie co czwarta rodzina ma co najmniej jedno niepełnosprawne dziecko w wieku poniżej 16 lat. Co 7 mieszkaniec Polski (14% ludności) to osoba niepełnosprawna. Występowanie niepełnosprawności nasila się z wiekiem - prawie 60% ogółu niepełnosprawnych to osoby w wieku emerytalnym.
Obecnie niepełnosprawność intelektualna, jest reprezentowana przez najliczniejszą grupę dzieci i młodzieży. Dotyczy ona 60 - 70% ogółu niepełnosprawnych osób w Polsce. Wielki jest więc udział osób z niepełnosprawnością intelektualną w ogólnej liczbie ponad 5 milionów (różnie zresztą podawanej) osób niepełnosprawnych w Polsce.
W grupie osób umiarkowanie i znacznie upośledzonych umysłowo najczęściej występuje zespół Downa. Wśród upośledzonych umysłowo 10 % to osoby z zespołem Downa. Przyjmuje się, iż 75% osób z zespołem Downa jest upośledzonych w stopniu głębszym (umiarkowanym i znacznym), 20% w stopniu głębokim i tylko 5% w stopniu lekkim. Szacuje się, że częstość tego zespołu wynosi 1 na 600-700 urodzeń i wzrasta wraz z wiekiem rodziców. W literaturze przedmiotu wskazuje się coraz częściej, że wiek ojca również nie pozostaje bez znaczenia. Wykazano, że ryzyko wystąpienia zespołu Downa u dziecka zwiększa się dla ojców powyżej 55. roku życia.
W Europie na przestrzeni lat siedemdziesiątych zaczęła się dokonywać swoista rewolucja. Stwierdzono, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną posiadają ogromne możliwości rozwoju; że wiele z nich poprzednio uznanych za ludzi niezdolnych do normalnego funkcjonowania, potrafi pracować, żyć i cieszyć się tak, jak każdy przeciętny śmiertelnik.
Pojęcie niepełnosprawności intelektualnej:
Koncepcje tego pojęcia obarczone były często pewną liczbą mitów i stereotypów nie mających w swej istocie wiele wspólnego z rzeczywistymi cechami tej grupy osób. Dla określenia osób, które pod względem umysłowym odbiegają od pewnej umownie przyjętej normy, istnieją następujące terminy:
-
niedorozwinięci umysłowo,
-
upośledzeni umysłowo,
-
opóźnieni w rozwoju umysłowym
-
osoby o obniżonej sprawności umysłowej,
-
dzieci specjalnej troski
-
oligofrenicy,
-
osoby z odchyleniem od normy
-
sprawni inaczej,
-
inwalidzi,
-
kalecy,
-
nienormalni.
Obecnie daje się zaobserwować tendencję do preferowania określenia: niepełnosprawność umysłowa lub intelektualna - co w zamyśle ma wiązać się z nowym podejść do tego problemu. Samo pojęcie niepełnosprawności intelektualnej jest bardzo szerokie ze względu na istniejące bardzo różne stopnie niepełnosprawności i towarzyszące im zaburzenia sprawności motorycznej, zachowania się, motywacji, emocjonalności, i w ogóle wszelkie dysfunkcje. Wszyscy badacze są obecnie zgodni, że niepełnosprawność intelektualna nie stanowi żadnej określonej jednostki chorobowej, lecz jest zespołem skutków, rozmaitych w swej etiologii stanów chorobowych i uszkodzeń układu nerwowego. Podejście kliniczno - medyczne traktuje niepełnosprawność intelektualną jako trwały stan chorobowy.
Niepełnosprawność intelektualną - oligofrenię - określa się jako trwały stan ogólnego zmniejszenia możliwości rozwojowych, zwłaszcza intelektualnych (obniżenie sprawności umysłowej) oraz w zakresie przystosowania się, spowodowanych bardzo wczesnymi i jednocześnie nieodwracalnymi zmianami patologicznymi w ośrodkowym układzie nerwowym.
Niepełnosprawność intelektualna nie jest chorobą, jest naturalną formą ludzkiej egzystencji o odmiennym przebiegu rozwoju. Dzieci mają odmienne potrzeby, zwłaszcza umysłowe i emocjonalne, które często nierozpoznane i niezaspokojone prowadza do tzw. zmian wtórnych związanych z brakiem mowy czy pogłębienia się upośledzenia umysłowego.