Osoby te funkcjonują najłatwiej wtedy, gdy to, czego od nich się oczekuje jest zgodne z ich potrzebami, zwłaszcza aktualnie występującymi. Niezaspokojenie potrzeb ze strony środowiska, a zwłaszcza osób najbliższych, może wywołać reakcje gniewu, agresji, uzewnętrzniające się w aktywności ruchowej, np. bieganiu, drapaniu, lub reakcje wycofywania się: apatii, obojętności, nieufności.

Trzeba wsłuchać się w potrzeby osoby niepełnosprawnej, a nie zakładać z góry, że wiemy co jest jej potrzebne. Żeby ją zrozumieć trzeba wsłuchać się w jej mowę, krzyk, spojrzenie, dotyk i nauczyć się je odczytywać. Spośród wielu potrzeb osób z niepełnosprawnością intelektualną wyodrębnimy i omówimy niektóre z nich:

• Potrzeba bezpieczeństwa,

• Potrzeba doznawania opieki,

• Potrzeba porozumienia z otoczeniem,

• Potrzeba bycia zauważanym,

• Potrzeba kontaktu z rówieśnikami,

• Potrzeba poczucia własnej wartości.

Potrzeba bezpieczeństwa:

Podstawową potrzebą, od której realizacji zależy właściwie wszystko, jeżeli chodzi prowadzenie efektywnej pracy rewalidacyjnej (terapeutyczno - wychowawczej) z osobami upośledzonymi umysłowo, zwłaszcza głębiej upośledzonymi, jest potrzeba bezpieczeństwa.

W świecie dziecka z upośledzeniem umysłowym nowa sytuacja, nieoczekiwane wydarzenie, wywołuje chaos, zaburza znany mu rytm, którego nie może opanować. Wtedy znika poczucie bezpieczeństwa - nowe sytuacje, nowe osoby wywołują u niego lęk. W trosce o budowanie atmosfery bezpieczeństwa wymagana jest stabilność środowiska podmiotowego i przedmiotowego, czyli towarzystwo stale tych samych osób znaczących (lubianych i mających wpływ) oraz stałe miejsce na poszczególne zajęcia, prowadzone według powtarzającego się schematu. Osoby pracujące, mające kontakt z ludźmi upośledzonymi umysłowo powinny zachowywać się w stosunku do nich w sposób konsekwentny i przewidywalny, ciepły i akceptujący. Akceptacja, będąca wyrazem miłości daje poczucie bezpieczeństwa.

Zaspokojenie jakichkolwiek innych potrzeb jest uzależnione od zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa. Poczucie zagrożenia powoduje stłumienie innych potrzeb.

Potrzeba doznawania opieki:

Każde poczęte życie ma prawo do rozwoju, ewentualne kalectwo nie znosi tego prawa. Jego konsekwencją jest prawo do miłości oraz do pomocy ze strony rodziny i społeczeństwa. Podstawą otoczenia dziecka opieką i udzielania konkretnej pomocy jest zaakceptowanie dziecka wraz z jego ograniczeniami, następnie zorganizowanie rehabilitacji i leczenia, umożliwienie uczestnictwa, na miarę jego możliwości, w życiu społeczeństwa we wszystkich jego strukturach: rodzinie, szkole, pracy, wspólnocie społecznej, politycznej i religijnej. Pomoc osobie niepełnosprawnej winna zdążać w tym kierunku by mogła ona brać na siebie odpowiedzialność za przebieg procesu rewalidacji i wykorzystywanie tego, co nie jest zaburzone, za własną aktywność, za włączanie w życie społeczne i odnajdywanie swojego miejsca na ziemi. Na tej drodze do samodzielności i autonomii osoby niepełnosprawnej intelektualnie potrzebni są inni ludzie, którzy dostrzegą jej indywidualność, właściwe jej cechy osobowości, uzdolnienia, które można rozwinąć, obudzą drzemiące w niej siły i wyzwolą kreatywność na miarę jej możliwości. Taka opieka jest niewątpliwie związana z wiarą w możliwości osoby upośledzonej umysłowo i zaufaniem, które warunkują samodzielność.

Nie można zwalniać osoby niepełnosprawnej intelektualnie od wszelkiej odpowiedzialności. Trzeba pozwolić na rozwój tkwiących w niej możliwości. Oznacza to potrzebę stwarzania sytuacji, które umożliwią jej „zaistnienie". Trzeba więc przenieść akcent z uczenia zależności na uczenie niezależności, uwzględniając nie tylko wiek rozwojowy, ale także wiek życia. To wymaga dostosowania stroju, zachowania, zabawy i aktywności do jej wieku metrykalnego. Trzeba dostrzec dorosłość osoby upośledzonej, pomimo iż jej poziom umysłowy jest niższy od jej rówieśników, i pomagać w dokonywaniu trafnych wyborów. Postrzeganie osoby upośledzonej umysłowo jako „wiecznego dziecka" utrudnia mu rozwój i wzrastanie w samodzielności.

Potrzeba kontaktu z otoczeniem:

Każdy człowiek chce doświadczać zrozumienia innych. Brak zrozumienia prowadzi do poczucia osamotnienia. Im trudniej się ludziom wysłowić, tym bardziej potrzebują zrozumienia. U dziecka upośledzonego umysłowo występują zaburzenia w rozwoju mowy. Niedorozwój w tej dziedzinie objawia się opóźnieniem rozwoju mowy i wadami wymowy. Rozwój przebiega nieharmonijnie. Od pierwszych chwil życia potrzebują one kontaktów słownych z otoczeniem, które warunkują rozwój mowy.

Rodzice, wychowawcy winni przy każdej sposobności nawiązywać dialog z dzieckiem bez ponaglania i okazywania zniecierpliwienia. Własne słowa trzeba wzmacniać gestem, aby dziecko dobrze zrozumiało o co nam chodzi. Kontakt z innymi umożliwia mu zdobywanie doświadczenia przez co dziecko rozwija się, dlatego trzeba stwarzać okazję do zadawania pytań, do zdobywania nowych doświadczeń pamiętając o tym, aby żadne pytanie nie pozostało bez odpowiedzi. Proces wychowania powinien stawać się rzeczywistym dialogiem, w którym dorosły coś dziecku daje, w zamian od niego otrzymując. Aby to osiągnąć trzeba umieć dostrzec w dziecku - w każdym dziecku - po prostu człowieka.

Osoby z upośledzeniem umysłowym najczęściej „oglądają" świat dotykiem. Słowo często zastępowane jest gestem. To jednak wymaga szczególnego uwrażliwienia osób z otoczenia na bezsłowne formy komunikacji, „nastawienia na odbiór". Często jedynym sposobem komunikowania się z otoczeniem, będzie dostępna im, często w skromnym zakresie mało czytelna i mało zróżnicowana mimika, krzyk, postękiwanie, westchnienia, dotyk i inne sygnały płynące z ciała.

Rodzice czy opiekunowie po sposobach zachowania się dziecka mogą orientować się o samopoczuciu dziecka, o stanie emocjonalnym, o jego potrzebach i życzeniach. Podobnie dziecko po zachowaniu najbliższych orientuje się jak jest odbierane, czy jest akceptowane, kochane czy też nie. Dziecko upośledzone umysłowo jest zdolne do opanowania wielu umiejętności związanych z komunikowaniem się, jeśli przebywa wśród życzliwych, kochających je osób, gdy wysiłek dziecka spotyka się z aprobatą, uznaniem, pochwałą ze strony najbliższych.

Potrzeba bycia zauważalnym:

Potrzeba kontaktu z otoczeniem jest ściśle związana z potrzebą bycia zauważanym. Dziecko potrzebuje doświadczać zainteresowania sobą, chce być dostrzeżone, obdarzone uwagą z zewnątrz, docenione. Takie doświadczenia działają stymulująco na jego rozwój, pozwalają przeżywać siebie jako wartość. Zainteresowanie wychowawcy choćby poprzez zwykłe zwrócenie uwagi na dziecko spojrzeniem, gestem, uśmiechem, sprawia, że staje się ono bardziej „czujne" na jego zachowania i oczekiwania. Każda osoba ma prawo do tego, żeby była zauważona jako ktoś odrębny i niepowtarzalny, z ogromnym potencjałem wewnętrznego bogactwa, którym może obdarzać innych. Osobom upośledzonym trzeba stwarzać możliwość wypowiadania swojego zdania, swojej opinii, dzielenia się swoim doświadczeniem, zdecydowania o tym np. w co się ubierze (wybór rodzaju pokarmu, napoju, zabawki, aktywności).Trzeba jej tylko w tym pomóc rozmawiając z nią o jej upodobaniach i gustach, pomagając w zachowaniu estetyki i w wyborze, gdyż ubiór powinien być stosowny do jej wieku. Strój jest ważny może budzić litość albo szacunek innych. Mężczyzna z zespołem Downa w marynarce czy krawacie budzi respekt. Ten strój niesie informację - to jest osoba dorosła. Możliwość wyboru, rozwija osobę w jej samostanowieniu o sobie, rozwija autonomię, pozwala zaistnieć. Należy stwarzać sytuacje, w których dziecko ma możliwość dokonania wyboru choćby skinieniem głowy.

Trzeba również umożliwić uczestniczenie w życiu rodzinnym, trzeba dostrzec możliwość jego udziału w obowiązkach domowych. Jest takim samym członkiem rodziny jak inni, posiadającym swoje prawa i obowiązki. Tylko wtedy, gdy dziecko będzie aktywne w życiu, gdy będzie miało swój udział w dynamice życia rodzinnego i społecznego, będzie mogło się doskonalić i rozwijać.