Księgi liturgiczne przewidują w tym przypadku specjalny formularz „Za chorych". Spotkania te są okazją do pogłębienia więzi rodzinnych i przyjacielskich, uczą także nadprzyrodzonego sensu cierpienia. W takich przypadkach dołączają się sąsiedzi (bliscy) i inni opiekujący się danymi osobami.

Miejsce celebracji Eucharystii

Decyzja, co do miejsca celebracji pozostawiona jest roztropności duszpa­sterza (nie jest wymagana zgoda Ordynariusza miejsca). Przepisy liturgiczne pozwalają, by w wypadkach koniecznych odprawiano Mszę Św. w sypialni. Najświętszą Ofiarę należy odprawiać na ołtarzu poświęconym lub pobłogosławionym, ale jeśli dzieje się to poza miejscem świętym, można użyć odpowied­niego stołu, zawsze jednak przykrytego obrusem i korporałem. Do wyposażenia ołtarza lub stołu, na którym sprawuje się Mszę Świętą, zalicza się przynaj­mniej dwie świece i krzyż, które mogą się znajdować obok stołu celebra­cji. Należy też pamiętać, by miejsce było odpowiednio przygotowane i razem z godnie wyglądającymi osobami i rzeczami wyrażało kult na­leżny Eucharystii.

Post eucharystyczny

Mszy św. nie może poprzedzać posiłek lub uczta. Należy przynajmniej na jedną godzinę przed przyjęciem Komunii świętej powstrzymać się od pokarmów. Jedna godzina stanowi minimum, gdy chodzi o zachowanie postu eucharystycznego. Wyjątek stanowią ludzie chorzy lub w podeszłym wieku.

Strój liturgiczny

Szatą kapłana jest ornat. Wprowadzenie do Mszału podaje, że szaty te wkłada się na albę i stułę. Humerał zakłada się wówczas, gdy alba nie okrywa szyi, zaś pasek, jeśli wymaga tego krój alby. Pozwala to wysunąć wniosek, że jeśli w parafii znajduje się odpowiednio skrojona albo z kołnierzem, nie używa się wtedy ani humerału, ani cingulum.

Wierni

Wierni uczestniczą, czyli spełniają funkcję w zgromadzeniu liturgicznym: słuchając słowa Bożego, łącząc się w modlitwie, biorąc udział w śpiewie, składając ofiary, uczestnicząc w Uczcie Eucharystycznej. Jest to więc uczestnictwo słowne i postaw.

Uczestnictwo słowne, wyraża się w:

1. odpowiedzi na pozdrowienia celebransa,

2. modlitwach,

3. śpiewach całego zgromadzenia (wspólnych z celebransem, ze scholą, pod kierunkiem organisty),

4. święte milczenie całego zgromadzenia.

Uczestnictwo postaw, obejmuje:

1. postawy,

2. gesty,

3. czynności.

Do postaw ciała zaliczamy: stanie, siedzenie, klęczenie, pochód.

Uprawnienia celebransa

Dokument Stolicy Apostolskiej o Mszy dla grup specjalnych zwraca uwagę, by celebrację Eucharystii dostosować do „okoliczności, rzeczy i osób", dlatego w tym miejscu należy omówić uprawnienia celebransa w liturgii mszalnej zgodnie z wymogami prawa liturgicznego i ustaleniami Episkopatu Polski.

Twórczość liturgiczna celebransa:

Przepisy liturgiczne zezwalają celebransowi na dokonanie szeregu interwencji podczas celebracji mszalnej. Podstawę stanowią tutaj ustalenia zawarte w dyrektywach Stolicy Apostolskiej i Episkopatu Polski. Na podstawie wspomnianych dokumentów kapłanowi wolno sformułować osobiście: wprowadzenia, wezwania, zakończenie oraz wezwania do trzeciej formuły aktu pokuty.

Wprowadzenia mogą odnosić się: do liturgii dnia po pozdrowieniu, do liturgii słowa przed czytaniami, do modlitwy eucharystycznej przed prefacją, do poświęcenia wody w niedzielę.

Wezwania może robić tylko celebrans i są to: zachęta do aktu pokuty, zachęta do modlitwy „Ojcze nasz".

Zakończenie, które zwykle robi celebrans, jest czymś innym niż ogłoszenia, powinno zawierać w krótkim, łatwym do zapamiętania zdaniu główną myśl przeżywanej liturgii.

Formuła trzeciego aktu pokuty może mieć zmienne wezwania, nawiązujące do historii zbawienia przeżywanej danego dnia i prowadzić do skruchy.

Niezmienione pozostają według orzeczenia Episkopatu Polski: zachęta „Módlcie się, aby moją i waszą ofiarę przyjął Bóg, Ojciec Wszechmogący", zaproszenie do Komunii Św.: „Oto Baranek Boży (...) na ucztę Baranka", formuła rozesłania: „Idźcie w pokoju Chrystusa".

Kapłanowi nie wolno więc dokonywać żadnych zmian w liturgii. Wprowadzenie zmian w modlitwach eucharystycznych zatwierdzonych przez Kościół jest bardzo poważnym nadużyciem.

Wybór:

Trzeba jednak rozróżnić pomiędzy dowolnym wprowadzaniem zmian, a dozwolonym dokonywaniem wyboru, na co zezwalają rubryki mszalne. Rozmaitość tekstów zmierza do zachowania jedności, a równocześnie wprowadza urozmaicenia. Znajomość tych uprawnień może zwiększyć skuteczność oddziaływania duszpasterskiego, a ze strony wiernych przyjęcia treści teologicznych. Ta możliwość wyboru odnosić się może do całości lub części formularza. Wybór ten dotyczy: formularza mszalnego, części śpiewanych przez celebransa, doboru pieśni liturgicznych, formuł aktu pokuty, czytań mszalnych, wezwań modlitwy wiernych, prefacji, modlitwy eucharystycznej, formuł końcowego błogosławieństwa.

Formularz mszalny:

Tekst formularza mszalnego określony jest rangą dnia liturgicznego, podaje go diecezjalny lub zakonny kalendarz liturgiczny. W dni powszednie kapłan może odprawić Mszę z dnia powszed­niego albo ze wspomnienia dowolnego, albo o świętym, którego imię zostało na ten dzień zapisane w Martyrologium rzymskim, może to też być Msza w różnych potrzebach lub wotywna.

Z formularzem mszalnym wiąże się kolekta, która z zasady jest włas­na. Jeśli na dany dzień przypada wspomnienie obowiązkowe, oracja mo­że być własna lub z formularza wspólnego o świętych, a modlitwę nad darami i po Komunii Świętej, jeśli nie ma własnych, bierze się z części wspól­nej albo z formularza dnia liturgicznego. W dni zwykłe zamiast modlitwy z poprzedniej niedzieli można wziąć ją z innej nie­dzieli w ciągu roku lub ze znajdujących się w Mszale modlitw w róż­nych potrzebach. Dowolność ta ogranicza się jednak tylko do kolekty.

Części śpiewane:

Kapłan jako uczestnik zgromadzenia liturgicznego ma w nim spe­cjalne zadania: kieruje nim, odmawia lub śpiewa modlitwy, dokonuje wyborów, przewodniczy modlitwom. Według Instrukcji „Musicam Sacram" kapłan dowolnie wybiera jedną z zatwierdzonych melodii a wykonując właściwe teksty może je recytować lub śpiewać, tak w całości jak i w części.

Formuły aktu pokuty:

Stosowana najczęściej pierwsza formuła aktu pokuty, z pominięciem drugiej i powtarzaniem niezmiennym trzeciej, jest niewykorzystaną szan­są dostosowania liturgii do potrzeb wiernych.

Czytanie mszalne:

Lekcjonarz mszalny zawiera i podaje gotowe zestawy czytań. Celebrans decyduje o wyborze dłuższego lub krótszego czytania, gdy takie jest proponowane. W niedziele i uroczystości przewidziane są trzy, jednak ze słusznych racji - dobro duchowe zgromadzenia lub inne - można wybrać dwa, czyli jedno z dwu pierwszych, a Konferencja Episkopatu proponuje, by było raczej czytanie z Nowego Testamentu i Ewangelia. Również racja duszpasterska będzie przewa­żała o tym lub innym czytaniu w Mszy obrzędowej, wotywnej lub w róż­nych potrzebach a także o świętych; jeśli bierze się je z czytań wspól­nych, wówczas odczytany powinien być tekst bardziej odpowiedni.

W Mszach świętych odprawianych dla grup specjalnych (w tym dla chorych) wolno kapłanowi dobrać teksty bardziej odpowiadające temu szczególnemu spo­sobowi odprawiania - pod warunkiem jednak, że zostaną one dobrane spośród tekstów zawartych w zatwierdzonym lekcjonarzu.

Bibliografia:

Kodeks Prawa Kanonicznego, Poznań 1984.

Święta Kongregacja Obrzędów, Instrukcja O muzyce w świętej liturgii „Musicam Sacram", http://www.kkbids.episkopat.pl/dokumentypovii /musicam/wstep.htm, 1.12.2006, godz. 19.10.

Komisja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Przepisy wykonawcze do instrukcji kongregacji ds. sakramentów i kultu Bożego - INAESTIMABILE DONUM z 3 IV 1980 - (11 XII 1980), http://www.kkbids.episkopat.pl/dokumentydlep/eucharystia.htm#etykieta2, 28.11.2006, godz. 15.50.

Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego, Poznań 2004.

Pierskała R., Liturgia w grupach specjalnych, w. Wprowadzanie soborowej odnowy liturgicznej, red. E. Mateja, R.Pierskała, Opole 1999, s. 145-161.

Rytuał Rzymski, Sakramenty chorych. Obrzędy i duszpasterstwo. Katowice 1993.

Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej „Sacrosanctum Concilium", tekst polski, Poznań 2002.

Wit Z., Msza Święta w grupach specjalnych, w. Mszał księgą życia chrześcijańskiego, Poznań 1986, red. B. Nadolski, s. 451-468.