Co właściwie oznacza termin „wychowanie religijne" w odniesieniu do osób z niepełnosprawnością intelektualną, jaki jest jego cel i zadania?

Wychowanie religijne wiąże się ściśle z zagadnieniem wiary. Katechizm Religii Katolickiej określa wiarę jako postawę człowieka wobec Boga, w której człowiek dobrowolnie i całkowicie Bogu się powierza. Wiara wymaga od człowieka, by wyznawał Boga słowami i żył zgodnie z Jego wolą. Wyznawanie wiary jest jasnym i wyraźnym znakiem, jest przyznaniem się do Chrystusa przed ludźmi. Wychowanie religijne dotyka trzech płaszczyzn: poznania Boga, przeżywania Go i świadczenia o Nim. Na ile osoba z głębszą niepełnosprawnością intelektualną może poznać Boga, przeżywać Go i manifestować swą wiarę w codziennym życiu? Jak wiadomo, wiara w Boga ulega w ciągu życia człowieka pewnym przemianom. E. Sujak podejmując się analizy rozwoju wiary człowieka, pisze, że bardzo wielu ludzi prymitywnie uważa, iż wiara religijna polega na przyjęciu ewentualności istnienia Boga, a co za tym idzie, możliwości znalezienia się przed Nim po śmierci. I dalej pisze, że niektórym trudno przejść od uwierzenia w istnienie Boga do uwierzenia (zawierzenia) Bogu. Pozostają więc na etapie wiary prymitywnej. Korzystając z tego wyjaśnienia można spróbować określić jaka jest wiara osób głębiej upośledzonych umysłowo. K. Lausch twierdzi, że osoby upośledzone umysłowo są w stanie osiągnąć etap wiary „prymitywnej" - i na tym etapie pozostają. Trudno jest bowiem dostrzec u nich wyraźnych objawów faktycznego zawierzenia Bogu w chwilach dla nich ważnych, powodujących stresy, wzbudzających strach itp.

Osoby z niepełnosprawnością intelektualną - zwłaszcza głębszą - bardzo często pozostają na etapie rozwoju małego dziecka. Wiara w Boga u małego dziecka, kształtuje się w oparciu o stosunek do innych ludzi. Przez miłość tych, którzy je kochają, czują się kochane przez Dobrego Ojca. Wychowanie religijne osób głębiej upośledzonych umysłowo jest więc w pewnym sensie zbliżone do takiego wychowania w odniesieniu do małych dzieci, u których także przede wszystkim staramy się wyrobić świado­mość istnienia dobrego Boga, który jest nam realnie bliski - zanim owej świadomości nie obudujemy (w późniejszym okresie) szeregiem wiado­mości szczegółowych.

Można powiedzieć, że wychowanie religijne tej grupy osób zmierza do:

• Ukształtowania w osobie z niepełnosprawnością intelektualną obrazu Boga, którego nie widzimy, ale jest realnie blisko nas, kocha nas i chce, byśmy Go kochali;

• Wyzwolenia radości z tego faktu;

• Wyrażania w dostępny sposób, miłości do Boga.

Sposób rozumowania osób upośledzonych umysłowo jest w większym stopniu oparty na bezpośrednim doświadczeniu i przeżyciu, niż na refleksji i introspekcji. Religia oddalona od życia, będąca wyłącznie respektowaniem „praw chrześcijańskich" nie ma dla nich sensu. Duchowość stanowi więc integralną część ich życia, bez rozgraniczenia na życie codzienne i religijne. Dlatego katecheza specjalna nie może mieć charakteru intelektualnego, lecz powinna wprowadzać w doświadczenie wiary. Jest to problem nie tyle poznania prawdy, co życia prawdą.

Na użytek praktyki można przyjąć, że w wychowaniu religijnym osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną chodzi głównie o to, by dać im możliwość doświadczania obecności Boga przy sobie. Katecheta i wychowawca to ten, co okazuje im serdeczną życzliwość, niesie im radość i dostrzega w nich dobro. To, w jaki sposób osoby z niepełnosprawnością intelektualną odpowiedzą na Boże zaproszenie zawarte w działaniu katechety, jest dla nas wszystkich tajemnicą. Każdy człowiek wierzący może być jednak pewien, że nie potrzeba żadnego określonego poziomu inteligencji, by móc Bogu odpowiedzieć na Jego zaproszenie.

Nauczyciel musi zdawać sobie sprawę ze ścisłego powiązania, jakie istnieje między wiarą rodziców a wychowaniem religijnym ich dzieci. Wychowanie to odbywa się przede wszystkim w domu rodzinnym, a szkoła jedynie kontynuuje, uzupełnia to, czego uczą rodzice. Nie bez podstaw podkreśla się, że żyją one wiarą swoich rodziców i w tej wierze przyjmują sakramenty. Atmosfera, jaka panuje w domu w istotny sposób wpływa na rozwój religijny dziecka. Dla dziecka, którego rodzice żyją prawdziwą wiarą i traktują Ewangelię jako swój drogowskaz, oczywistość istnienia Boga jest nie do podważenia. Dlatego rodzice dziecka są widzialnym znakiem obecności Boga. Osoby podejmujące się formacji religijnej dziecka muszą sobie też zdawać sprawę z tego, że prócz ich wysiłków, działa także Bóg, który wspiera swoja łaską osobę z niepełnosprawnością intelektualną.